دکتر محمد آذربایجانی

اعصاب ، روان و مشاوره


جدیدسال بهره وری ودرامدم

؟برای اینکه دیر فرسودگی

سال نو مبارک

سرنوشتتان در دست شما

افزایش بهره وری از خود و

من اصفهان را با انتخاب در

دکترمحمداذربایجانی کیست

اتحاد وهمکاری ما با مقام

حق اصفهان وزاینده رود جر

انتخاب ما الگوی منطقه

اشتغال زنان در جامعه (1)

اشتغال زنان در جامعه (1)
مسعود آذربايجانى

اين مقاله از دفتر مطالعات و تحقيقات زنان اخذ شده است .

سنت‏هاى ريشه دار اجتماعى و دينى، زنان را به سوى حفظ اركان خانواده دعوت مى‏كند، اما هنجارهاى دنياى متجدد - از ديگر سو - آنان را به حضور هر چه بيشتر در جامعه و همكارى فعال در مراكز اشتغال فرا مى‏خواند . حال چگونه مى‏توان اين دو را با هم جمع كرد؟ در صورت به خطر افتادن يكى، اولويت‏با حفظ كدام است؟ و بالاخره در مهندسى جامعه و در سياست گذارى‏هاى كلان و خرد، براى تعيين نقش زنان و مردان، نقشه صحيح كدام است؟ اشتغال بانوان يا عدم اشتغال آنان، كدام يك در اولويت قرار دارد؟

موضوع اصلى اين نوشتار، «زنان داراى همسر و در مجموعه خانواده‏» است و مقصود از اشتغال نيز هر گونه شغل و حرفه اقتصادى است كه منشا درآمد باشد . «جامعه‏» نيز در اين جستار، گستره وسيعى دارد كه شامل بازار، كارخانه‏ها، مراكز ادارى و خدماتى و ... و حتى خانه و كارهاى خانگى مى‏شود .

مفروضات اساسى زير به وضوح از ديدگاه اسلام قابل استخراج هستند و در اين مجموعه، به عنوان اصول موضوعه پذيرفته شده‏اند:

الف) تساوى زن و مرد در اصل آفرينش و گوهر اصلى انسانيت (روح)
«يا ايها الناس اتقوا ربكم الذى خلقكم من نفس واحدة و خلق منها زوجها و بث منهما رجالا كثيرا و نساء» (1)

اى مردم! از پروردگارتان كه شما را از نفس (گوهر) واحدى آفريد و جفتش را نيز از آن خلق نمود و از آن دو مردان و زنان بسيارى پراكنده كرد، پروا داريد .

ب) تساوى در وصول به بالاترين مراتب كمال و معنويت
«من عمل صالحا من ذكر او انثى و هو مؤمن فلنحيينه حيوة طيبة‏» (2)

هر مرد يا زن مؤمنى كه عمل شايسته انجام دهد، قطعا او را با زندگى پاكيزه‏اى، حيات (حقيقى) بخشيم .

ج) مشاركت زنان و مردان در مسؤوليت اجتماعى
پيامبر اكرم (صلى‏الله عليه‏و آله) فرمودند: آگاه باشيد كه همگى شما چون چوپان و همگى در برابر هم مسؤوليد . (3)

«و المؤمنون و المؤمنات بعضهم اولياء بعض يامرون بالمعروف و ينهون عن المنكر» (4)

د) استقلال اقتصادى زنان و مردان
«للرجال نصيب مما اكتسبوا و للنساء نصيب مما اكتسبن‏» (5)

براى مردان از آن چه كسب كرده‏اند، بهره‏اى است و براى زنان نيز از آن چه كسب كرده‏اند، بهره‏اى است .

اصول ديگرى نيز از جمله حاكميت معنويت و قرب خدا در ارزش‏گذارى‏ها، اهميت‏خانواده در تعالى و تربيت انسان‏ها و ... را مى‏توان در نظر گرفت كه در صورت نياز به آن‏ها اشاره مى‏كنيم .

پس از پذيرش اصول فوق، مدعاى اصلى مقاله، اولويت‏حضور جدى زنان در اداره امور داخلى خانواده است و اشتغال به طور كلى و به ويژه در خارج از خانه، مرتبه ثانوى دارد و پس از فراغت از مسؤوليت اوليه، مطلوبيت مى‏يابد . از جمله ادله ما در اين استنتاج، عبارتند از:

1 . تحليل ساختارى خانواده و توجه به تفاوت نقش‏ها
ساخت‏خانواده، مجموعه نامرئى انتظارات عملكردى است كه شيوه‏هاى مراوده يا ميان كنش‏هاى اعضاى خانواده را سامان مى‏دهد . خانواده سيستمى است كه عملكرد آن از طريق الگوهاى مراوده‏اى صورت مى‏گيرد . مراودت يا ميان كنش‏هاى تكرارى، الگوهايى به وجود مى‏آورند، مبنى بر اين كه چطور، چه وقت و با چه كسى رابطه برقرار مى‏شود و همين الگوها زير بناى سيستم را نيز تشكيل مى‏دهند . الگوهاى مراوده‏اى، رفتار اعضاى خانواده را منظم مى‏كند . دو سيستم مقيد كننده، باعث تداوم اين الگوهاست . اولى همگانى و مستلزم قواعد جهانى است كه بر سازمان خانواده حكومت مى‏كند; مانند سلسله مراتب قدرت كه بايد وجود داشته باشد و در آن، والدين و فرزندان از سطوح متفاوت اقتدار برخوردار باشند . هم چنين بايد نقش‏هاى مكمل وجود داشته باشد; زن و شوهرى كه اتكاى متقابل را پذيرفته و به صورت يك تيم عمل مى‏كنند . دومين سيستم مقيد كننده خاص و مستلزم انتظارات متقابل اعضاى هر خانواده از يكديگر است .

سيستم خانواده، وظايف خود را از طريق زير منظومه‏هاى خود متمايز و اجرا مى‏كند . اعضا، زير منظومه‏هاى خانواده را تشكيل مى‏دهند . جفت‏هايى از قبيل زن و شوهر، يا مادر و فرزند مى‏توانند زير منظومه باشند . زير منظومه زن و شوهرى، متشكل از دو بزرگسال با جنسيت‏هاى مخالف است كه با هدف تشكيل خانواده به هم ملحق شده‏اند . زير منظومه زن و شوهرى داراى تكاليف يا نقش‏هايى است كه براى عملكرد خانواده حياتى است . مهارت‏هاى اصلى لازم براى به ثمر رسيدن تكاليف اين زير منظومه، عبارت از «مكمليت‏» و «برون سازى متقابل‏» است; يعنى زن و شوهر بايد الگوهايى به وجود آورند كه در آن، هر كدام عملكرد ديگرى را در بسيارى زمينه‏ها حمايت و تكميل كند . هم زن و هم شوهر، بايد بخشى از مجزا بودن خود را براى كسب تعلق از دست‏بدهد . پافشارى زن و شوهر در حفظ حقوق مستقل خود، ممكن است زير بار «به هم وابستگى‏» رفتن را در يك رابطه قرينه مختل كند . (6)

سالوادور مينوچين، (7) روانشناس آمريكايى و متخصص خانواده درمانى، با تحليل ساختارى فوق از خانواده معتقد است: تداوم به هنجار يك خانواده در گرو انجام تكاليف مكمل از سوى هر يك از زن و شوهر است، و الا استرس‏هاى ناشى از عدم توجه به نقش‏ها، منشا اختلال در خانواده مى‏شود . بنابراين يكى از مبانى استنتاج‏ها در نهايت، توجه به اين موضوع است كه خانواده منظومه واحدى است و هر يك از اعضاى خانواده (در اين جا منظور زن و شوهر است)، داراى تكاليف و نقش‏هاى ويژه است . با توجه به كاركردهاى موجود در خانواده و تكاليفى كه در بين هست - مانند رفتار جنسى و توليد مثل، حمايت و مراقبت، جامعه پذيرى، عاطفه و همراهى، كاركردهاى اقتصادى، تربيت و ... - برخى از آن‏ها منوط به مشاركت طرفينى است، و برخى از آن‏ها با نوعى تقسيم كار در انجام وظايف نيز ممكن است، مانند تربيت و كاركرد اقتصادى .

مك مستر (8) نيز مدل خود را براى خانواده مطلوب ارائه مى‏دهد و معتقد است: كاركردهاى ضرورى خانواده، نقش‏هايى است كه بايد براى كاركرد سالمتر خانواده انجام گيرند . نقش‏ها در قالب رفتارهاى توصيه شده و تكرارى موجود در مجموعه‏اى از فعاليت‏هاى دو جانبه با ساير اعضاى خانواده تعريف شده‏اند . انجام وظيفه نيازمند اين است كه تخصيص نقش متناسبى وجود داشته باشد و اعضاى خانواده فعاليت‏هاى خواسته شده را بر اساس تخصيص نقش انجام دهند .

نقش‏ها بايد تخصيص يابند، توافق صورت گيرد و به عمل در آيند; هم چنين بايد با يكديگر يكپارچه گردند . كاركردهاى ضرورى شامل تامين امور مادى، تغذيه، حمايت اعضاى خانواده، ايجاد مهارت‏هاى زندگى و حفظ و كنترل سيستم خانواده مى‏شود . (9)

2 . تفاوت‏هاى تكوينى زن و مرد
حلقه دوم از استنتاج در اين مجموعه، بر پايه وجود تعدادى از تفاوت‏هاى روانى و جسمانى است . اين تفاوت‏ها عبارتند از:

الف) تفاوت‏هاى زيستى: از نظر بيولوژيك (ساختار بدن) و فيزيولوژيك (كاركرد اعضا)، تفاوت‏هاى زير بين زن و مرد وجود دارد:

1 - دستگاه توليد مثل: تمايز دستگاه تناسلى زن و مرد، خاستگاه تفاوت‏هاى بسيارى است . همين امر، منشا برخى تفاوت‏هاى زيستى و روانى ديگر هم مى‏شود .

2 - هورمون‏ها: تفاوت هورمون‏هاى زنانه (استروژن) و مردانه (تستوسترون) كه از غدد درون ريز ترشح مى‏شود و در سراسر بدن انتشار مى‏يابد، موجب اختلاف اندام‏هاى زن و مرد مى‏گردد . از جمله تستوسترون، اثر سازنده پر قدرتى در توليد پروتئين در سراسر بدن دارد; رشد بافت‏هاى عضلانى را تحريك مى‏كند و بر قدرت بدنى مرد مى‏افزايد . توده عضلانى مرد، به طور متوسط، پنجاه درصد بيشتر از بدن زن است . نيز تستوسترون از عوامل رسوب كلسيم در استخوان‏هاست، و بر اندازه و استحكام آن‏ها مى‏افزايد . از اين رو، مرد براى انجام كارهاى سنگين توانايى بيشترى مى‏يابد . (10) تستوسترون حالات تهاجمى، رقابتى و پرخاشگرى را بر مى‏انگيزاند . (11) سختى بافت زير جلدى و پوست‏سراسر بدن مرد ضخيم‏تر است . (12) تستوسترون در اعتماد به نفس و تمركز فكر اثر دارد; از خستگى مى‏كاهد و ادامه فعاليت‏ها و اجراى كارها را آسان مى‏كند . (13)

در مقابل، ترشح هورمون استروژن در زنان، از رشد زياد استخوان‏ها جلوگيرى مى‏كند . از اين رو، به طور نسبى، قد زن كوتاه‏تر از مرد است و كاهش ترشح آن عامل پوكى استخوان است، و تحرك و نرمى مفاصل و انعطاف پذيرى بيشتر بدن زنان را مى‏توان ناشى از آن دانست . (14) از عوامل اصلى تغيير حالات زنان، نوسان سطح استروژن در خون آن‏هاست كه در رفتار زن اثر مى‏گذارد . وقتى ترشح استروژن تنزل مى‏يابد، زن بى‏تاب مى‏شود و آرامش روانى‏اش به هم مى‏خورد . (15)

3 - مغز و اعصاب: از آن جا كه كروموزوم‏ها در زن و مرد متفاوت است و سلول‏هاى مغز زن داراى كروموزم XX و سلول‏هاى مغز مرد داراى كروموزم X Y است، مغز مرد، مردانه و مغز زن، زنانه است . (16) به طور متوسط، وزن مغز زن 110 كمتر از وزن مرد است . (17) تمايز غده هيپوتالاموس در زنان و مردان، با توجه به ارتباط آن‏ها با سيستم عصبى مركزى، به نوعى تفاوت در مغز زن و مرد مى‏انجامد . (18)

در مورد نيم كره‏هاى مغز در پسران، يك طرفه شدن كارهاى فضايى (تجسم فضايى) در شش سالگى پديد مى‏آيد، ولى در دختران اين كنش‏ها تا سيزده سالگى در هر دو نيم‏كره رشد يكسان دارد . اختلالات زبانى ناشى از آسيب ديدن نيم‏كره چپ در مردها شديدتر است و در مجموع، مغز زن از نظر كنش با قرينه تراز مغز مرد است و براى پردازش‏هاى كلامى آمادگى بيشترى دارد . (19)

در مورد تفاوت‏هاى زيستى ديگر نيز نكاتى قابل توجه است: عضلات يك مرد بالغ، چهل درصد بيش از زن هم سن اوست و قدرت بدنى يك پسر هجده ساله، به طور متوسط، دو برابر نيروى يك دختر هجده ساله است و از اين رو، مردان در توانايى‏هاى بدنى و جسمى از زنان ماهرترند . (20) حس بينايى مردان از زنان بهتر است، و برخى گزارش‏ها از حساس‏تر بودن حس شنوايى زنان نسبت‏به مردان حكايت دارد . در حس لامسه، پوست زن از مرد لطيف‏تر و نسبت‏به درد و تحمل فشار حساس‏تر است، و زنان در كارهاى دستى چابك‏ترند . (21)

بنابراين در بخش تفاوت‏هاى زيستى، آمادگى بيشتر مردان براى كارهاى سنگين ترديدناپذير است; به ويژه آن كه اين بخش از تفاوت‏ها، قابل تقليل به يادگيرى، فرهنگ، تربيت و انتظارات نيست .

ادامه دارد ...

پى‏نوشت‏ها:

1 - نساء/1 و ر . ك: زمر/6، اعراف/189 .

2 - نحل/97 و ر . ك: نساء/124، غافر/72 .

3 - ميزان الحكمه، ج 4، ص 327 .

4 - توبه/71 .

5 - نساء/32 و ر . ك: الميزان، ج 4، ص 338 و 337 .

6 - ر . ك: مينوچين، خانواده و خانواده درمانى، ص 87 - 81 .

7. minuchin,s

8. mcmaster

9 - فيليپ باركر، خانواده درمانى پايه، ص 100 .

10 - فيزيولوژى پزشكى، ج 2، ص 1587 و غدد درون ريز، ص 528 .

11 - تفاوت‏هاى فردى، ص 148 .

12 - زمينه زيست‏شناختى روان‏شناسى، ص 393 .

13 - آيا به راستى مردان از زنان برترند، ص 135 .

14 - غدد درون ريز، ص 132، 38 و 537 .

15 - ژانت، روانشناسى زنان، ص 32 و 131 .

16 - همان، ص 187 .

17 - فيزيولوژى اعصاب و غدد درون ريز، ص 319 .

18 - سيامك رحيمى، روان شناسى زنان، ص 334 .

19 - روان‏شناسى رشد بزرگسالان، ص 251 .

20 - سيامك رحيمى، همان، ص 134 .

21 - ژانت، همان، ص 11 و 110 .


آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس آبادی ، خیابان پارس دوم ، مجتمع مریم ، واحد 46
تلفن : 32347879 - 031

نظرات کاربران درباره این مطلب :

قادر [ 1391-02-02 ]
دکتر با سلام و عرض ادب اگر مقاله ای درباره تاًثیر اشتغال زنان بر استحکام خانواده دارید برایم بفرستید ممنون می شم-با تشکر محمدی هستم دانشجوی ترم آخر کارشناسی ارشد پژوهشگری علوم اجتماعی

برای متن پیام فقط از حروف فارسی استفاده کنید .
این فرم صرفا جهت دریافت نظرات ، پیشنهادات و انتقادات کاربران در مورد مطلب فوق میباشد .
به سوالات پزشکی در این بخش پاسخ داده نمیشود .
از ارسال پیام های تبلیغاتی در این بخش خودداری نمایید .
حداکثر طول مجاز برای متن پیام 500 کاراکتر است .
نام و فامیل :
تلفن :
ایمیل :
متن پیـام :
یازدهم اسفندنماینده شماچطور نامزد ریاست جمهوری انگیزه های سالم سازرويكردي نو به پيشگيري ازپیشگیری ازاعتیاد و مبارزآمیزش جنسی در فقه اسلامیحاکمیت حقتعالی حق سالاریآیا هنوز هم کسی هست بگویدشیشه خطرناکترین ماده مخدصرع و دلایل صرعرواندرمانیصرع و درماناثرات شیشه و کراکبیماری صرعسالم سازی مجلس کار یک پزشخدا ومردم اصل نظامندمجلس دوازدهممجلسمردم ایران شاد باشیدصدا وسیمای سایتسوالات پزشکیمشاورهمراحل رسیدن به خواسته ها ایمان ، نیرویی که کوه هاررای شما ملت به من امانتی افرادموفق چه ویزگی های ماسلام :حوزه - دانشگاهاز وابستگی به وارستگیاآیا میدانید من کاندید ممقالات انگلیسیپیامهای کاربرانمطالب و مقالاتراههائی برای تصمیمگیری دزوجهای خوشبختراه حل آسيبهای اجتماعی اکی دیر میشه ؟وضعیت اعتیاد در ایرانخانواده و اعتیادهیچ وقت هیچ چیزوهیچ کس رارويكردي نو به پيشگيري ازتنها مرجع مجاز برای صدور سایتهای دیگرعوامل خطر در ابتلای اعتياعتیاد از دیدگاههای متفاصفحه اصلیاعتیادآیا جدائی همیشه بهترین رمنافع درمان اعتیاد با متاختلال جنسی در مرداناعتیاد و مشروبات الکلی